Prikaz romana „Golmanov strah od penala“ – (ne)očekivani Handke

Pisac nemačkog jezika, pripadnik svetske književnosti, Austrijanac Peter Handke sasvim je očekivano dospeo u epicentar interesovanja široke javnosti kada mu je Švedska akademija dodelila Nobelovu nagradu za književnost – mada, nije teško zaključiti da se naglo interesovanje mnogo više javilo zbog piščevih izjava i političkih stavova nego zbog suštinskog kvaliteta njegovih dela.

Stoga su tri Handkeova romana u novim izdanjima, koja objavljuje beogradski izdavač Laguna, veoma značajan književni događaj, jer je to istovremeno bitan korak ka direktnom susretu srpske publike sa Handkeovim književnim radom i svime što odlikuje stvaralaštvo velikog pisca. Na taj način, starije generacije čitalaca moći će da se podsete, a mlađe da otkriju i spoznaju zbog čega je književna kritika saglasna da je Peter Handke nezaobilazno ime u savremenoj svetskoj i u celokupnoj nemačkoj književnosti.

Izdavač je čitaocima predstavio i novog i starog Handkea, pa dok se sa piščevim radom iz protekle dve decenije upoznajemo putem romana „Moravska noć“ (prvo izdanje 2008) i „Veliki pad“ (prvo izdanje 2011), dotle se sa Handkeovim počecima upoznajemo zahvaljujući romanu „Golmanov strah od penala“ (prvo izdanje 1970), koji je i ranije bio dostupan srpskoj publici, ali će sada moći da se posmatra i u kontekstu priznanja koje je piscu dodeljeno 2019. godine, i u kontekstu onih dela koja su nastala docnije, pa i u kontekstu Handkeovog umetničkog razvoja iz kojeg je proistekla specifična duhovna snaga za istraživanje i maestralno prikazivanje periferije ljudskog postojanja.

Ako se zna da Handkeove romane, pre svega, karakteriše odsustvo konkretne radnje i drugih proznih konvencionalnosti, čitaoci mogu pomalo i biti zatečeni što u romanu „Golmanov strah od penala“ ipak ima izvesne radnje, što se događaji nižu uzročno-posledično i što se jasno može pratiti i spoljašnje, a ne samo unutrašnje kretanje glavnog junaka.

Sa druge strane, sâm položaj u kome se Handkeov junak nalazi, zatim njegov put i katarza koji ga pretvaraju u hodača, a naročito manir da se od svake sitnice, naizgled beznačajne, a ponekad i zaista beznačajne, načini posebna priča – sve to čini da „Golmanov strah od penala“ bude jedan od najprepoznatljivijih romana Handkeovog specifičnog stila i da se uzima kao reprezentativno delo velikog pisca čak i četiri decenije nakon što je objavljeno.

Kao sjajan poznavalac Handkeovog jezika i stila, Drinka Gojković uspela je da i u prevodu zadrži izvornu neposrednost, tako da čitalac neće imati problema da se saživi sa glavnim junakom i da jasno zamisli sve slučajne prizore koji deluju kao da su naročito načinjeni za naše poglede.

Svojim modernim stilom, originalnim temama i uspešnom umetničkom obradom usputnih i često neprimetnih motiva, Peter Handke odavno je prevazišao epohu u kojoj stvara, pa stoga i „Golmanov strah od penala“ ne samo što izgleda kao da je danas napisan, nego bi i kao roman dvadeset prvog veka nesumnjivo spadao u avangardu.

Autor: Dušan Milijić