Herceg-Novi: Grad sa 100.001 stepenicom

Herceg-Novi dobio je knjigu koja ga determiniše.

U samostalnom izdanju hercegnovske Knjižare So (edicija Bokeljologija, knjiga 3), početkom jula 2011. izašla je iz štampe žanrom atipična, književna fotomonografija Nikole Malovića.

Riječ je o luksuznoj knjizi u tvrdom povezu, koja pomijera granice što to sve knjiga može da bude. Jer „Herceg-Novi: Grad sa 100.001 stepenicom“ – fotomonografija je, i književni tekst, i turistički vodič, i unikatan suvenir, i – osmišljeni kulturološki koncept. Na svim udruženim ravnima kazuje o najvećoj posebnosti Herceg-Novog, o specifičnom arhitektonskom nasljeđu – o skalama, s konkretnom istorijskomom i civilizacijskom pričom.

Knjiga slične vrste nisu učestale; spadaju u one rijetke, „s potpisom“.

Potpis Nikole Malovića, dobitnika nekoliko visokih priznanja u srpskoj književnosti – evidentan je u ovom slučaju na svakoj od 350 posebno dizajniranih strana. Malovićeva je poetika zahtijevala da sve fotografije budu crno-bijele, da na njima nema ljudi, da tekstovi budu pisani književnim stilom, da knjiga postane interaktivna time što se sa upisanim imenom i prezimenom vlasnika može ovjeriti dvojezičnim pečatom, i da zauvijek ostane kao prezenca – ne samo zato što je naglašeno estetična, već stoga što kazuje o kompletnom a specifičnom, arhitektonskom nasljeđu Herceg-Novog.

Ko god želi da fotomonografiju najbolje spozna kao dobro ukomponovanu cjelinu, najprije valja da prouči njen Sadržaj – na čak 4 strane. Svi boldovani naslovi predstavljaju brojne foto-ture, a neboldovani – naslove tekstova; evo tek nekih: Najpoznatije gradsko stepenište, Remućaduri, Sve skale u dvama zalivskim rječnicima, Stepenište slikano kamilicom, Stepenišni potoci, Škovacin, Kaldana, Hladovite skalinade, Baškarić, Hercegnovsko stepenište je ulica, Stepeništa sa dva lica, Skale i zdravlje, Kaldrma kroćata, Vrste skala, Koliko stepenica gradi stepenište... Posljednja trećina knjige predstavlja Apendiks, u kome se nalaze tekstovi o svim HN-geografijama, sad iz turističkog ugla. Slijedi kratko podsjećanje što se to dogodilo u Zalivu, regionu i svijetu tokom istraživačkog rada („Dogodilo se tokom 2010. Dok je u Herceg-Novom vladao mir“), nailazimo potom na tekst suvenirskog koncepta i na inkorporirane kuriozitetne suvenirske Potvrde, ćiriličnu, latiničnu i onu na engleskom, iza čega čitamo popis literature, i bilješke o autoru.

Malović je, dakle, kompletan autor tekstova i fotografija, duh što je bdio čak i nad takvim sitnicama kao što je, na primjer umanjena do minijature, jedna skalinada iz luštičkih Zambelića, a koja se u donjem lijevom i desnom uglu, kao refren ponavlja sve vrijeme, odmah do oznake paginacije, pored broja konkretne fotomonografske stranice.

Kao dobar čitalac – koji uvijek podvlači misli koje vrijedi podvući – Malović je i u tom smislu bio inovativan, predvidjevši koja bi to promišljanja o skalama mogla da stoje zasebno, kao sentence, te ih dao u posebnom podnaslovu: Podvučeno tokom čitanja. Evo tih misli i opažanja:


„Svako lijepo hercegnovsko stepenište ima dva svoja lica. Posmatrač nikad ne može da vidi oba. Jer ili gleda uz, ili mu se divi niz skale.

*

„Skalin i skalin daju skaline, a skalini – skalinade.

*

„Stepenica gubi jedninu kada su ih dvije.

Niko ne zna koliko mora da ih bude, eda bi iz njih izraslo stepenište.

*

„Što si više skala prošao, više o njima znaš.

Ko prođe mnoga stepeništa, taj ih i upozna.

*

„Svih sam se čuda nagledao, ali da neko stotine stepenica savlađuje sa sve bebom u kolicima, mislim da može da se kao fenomen opazi samo u Herceg-Novom.

*

„Istraživački rad na ovoj knjizi otkrio je ono o čemu ne bismo niti promišljali da upravo nije bilo istraživačkog rada na ovoj knjizi.

*

„Mnoga stepeništa iz ove knjige ni danas ne postoje precizno ucrtana na mapama Grada.

*

„Vremena su deboto uzela da se presvlače kao zmije.

Sa skala se lijepo vidi...

*

„Sa skalama na vi – oni su koji po nesreći imaju anginu pektoris. I oni koji pate od degenerativnih oboljenja koljena.

*

„Valja imati srce za obilazak Herceg-Novog, grada sa 100.001 stepenicom.

*

„Vratimo u Grad školovane naše sinove i kćeri. Jedino u tom pravcu može da se razvija Novi.“

 

Pogledajmo, na kraju, šta piše na zadnjoj korici, i ko tamo preporučuje ovo unikatno izdanje:

 

„Od osnivanja 1382. do danas, Herceg-Novi leži na kaskadnom terenu. Umjesto mnogih ulica – ima mnoga stepeništa. Herceg-Novi ima više stepeništa nego „pravih“ ulica. Vremenom su stepenice ili skale postale simbolom Grada.

„Književna fotomonografija „Herceg-Novi: Grad sa 100.001 stepenicom“ donosi katalog od preko 500 slika iz, pazimo: Starog grada, Grada, s Hercegnovske rivijere, svega Zaleđa, s Poluostrva i sa Ostrva. Unutar ovih korica nalazi se najveća ikad objavljena kolekcija stepenika i skalinada.

„Knjiga govori o istoriji stepeništa, o vrstama kamena, majdanima, alatima, zanatima, najdužim gradskim stepeništima, najpoznatijim, najljepšim, onim sa dvama licima, neobičnim...

„Time što se u Knjižari So na glavnom hercegnovskom trgu može ovjeriti dvojezičnim pečatom – ova knjiga postaje ono što je do sada knjiga rijetko bila – unikatni suvenir. Baš takav suvenir svjedoči da je njen vlasnik, samim tim što se odnekud obreo na centralnom Trgu, uspio da savlada brojne skale. Bez sve šale: valja imati srce za obilazak Herceg-Novog, grada sa 100.001 stepenicom.

 

 „Herceg-Novi je konzulski grad sa dvosmernim stepenicama koje se uzdižu od mora ka nebu.“

Zoran Lutovac, ambasador Srbije u Crnoj Gori

 

„Hercegnovske stepenice imaju vrh na oba kraja. Mnogi ih broje i proklinju, a tek na cilju shvate da su se, išli nadole ili nagore, uvek uspinjali.“

Ðorđe Malavrazić, glavni i odgovorni urednik Radio Beograda 2, Novljanin

 

„Svaka novska skala ima svoju priču i svoju tajnu, a to je mnogo više od puke istorije i graditeljskih poduhvata kada o tome govori Nikola Malović.“

Olivera Doklestić, književnica, Novljanka“

 

 

Autor: Gligo Bjelica
Izvor: www.knjizaraso.com